Gurung Blogs

 शब्दमा रहेको अर्थ बुझाउने सामर्थ वा व्यपारलाई शब्दशक्ति भनिन्छ । शब्दमा भएको शक्तिको अवधरण मानिसले सठिकता संग प्रयोग गरेमा त्यसले उसको जीवनमा ठुलो भूमिका निभाउँछ। प्रत्येक शब्दमा आफ्नै एउटा अर्थ बुझाउने शक्ति हुन्छ।  जस्तै, डमरु शब्दमा बाजा विशेष भन्ने अर्थ र बाघको बच्चा भन्ने अर्थ बुझाउने सामर्थ्य हुन्छ। यसरी कुनैपनि शब्दले प्रकट गर्ने एक भन्दा धेरै अर्थ पता लगाई शब्द र अर्थ बिचको सम्बन्ध खुट्याउने व्यपारलाई शब्दशक्ति भनिन्छ।  यस शब्दशक्तिका पनि बिभिन्न भेद उपभेदहरु छन्। ति भेदहरुबारे यहाँ संक्षिप्तमा कुरा गरिएको छ :-  ∆ शब्दशक्तिको भेद- उपभेद :   शब्दशक्ति मुख्यतः तीन प्रकारका हुन्छन्। ति हुन् -----------      १) अभिधा   (२) लक्षणा (३) व्यजना  १) अभिधा : सोझे एवं प्रत्यक्ष अर्थ मात्र बुझाउने शक्तिको नाम अविधा हो। अभिधा शक्तिलाई वाचार्थ, मुख्यार्थ र कोशीय अर्थ पनि भनिन्छ। यो शक्ति हुँदा शब्द र अर्थमा वाच्य-वाचक सम्बन्ध हुन्छ। शब्दलाई वाचक र मुख्यार्थलाई वाच्य भनिन्छ।  जस्तै-   भात (वाचक) ----- पकाएको चामल (वाच्य)  ...

रसका अवधरण एवम् यसका विविध प्रकारको विवेचना :  रस शब्द संस्कृतको "रस्"  धातुबाट बनेको हो। यो निकै व्यापक अर्थ दिने शब्द हो। दैनिक जीवन देखि लिएर ज्ञान विज्ञानका विभिन्न क्षेत्रमा यसको प्रयोग विभिन्न अर्थमा गरिन्छ।  सामान्यतः यसको अर्थ गिलो वा आलो पदार्थ निचोर्दा आउने तरल पदार्थ हो। मुख्यतः हामीहरुले जानेमा दुईवटा प्रकारका रसको प्रचलन देख्न पाउँछौ।  ति हुन् आयुर्वेदको रस र साहित्यको रस   १) आयुर्वेदको रस : वन्य जरीबुटीका पात, बोक्रा, डाँक्ला, जरा र फूल समेत पाँच अङ्गलाई कुटेर वा निचारेर आउने तरल पदार्थ जसमा धेरै प्रकारका स्वास्थ्यलाई लाभदायक गुणहरू भरिएको हुन्छ त्यस पदार्थलाई आयुर्वेदको रस भनिन्छ।  २) साहित्यको रस:  काव्य सौन्दर्यताबाट प्राप्त हुने आनन्द र त्यसबाट पाहिने आस्वादनलाई साहित्यको रस भनिन्छ। साहित्यको रस आयुर्वेदको रस जस्तो भवतिक नभएर आत्मिक हुनेगर्दछ। जुन साहित्यमा रसको समावेश हुँदैन त्यो साहित्यको सुन्दरता अधुरो रहने गर्दछ। एउटा रस पुर्ण साहित्यले मानिसको मनलाई आत्मिक रुपमा सन्तुष्ट गर्ने गर्दछ।   ∆ रसको परिभाषा :  भरतमुनिले...